Ochrona socjalna sportowców wyczynowych w Polsce – wnioski z warsztatów ISG w ramach projektu SOPROS
17 października 2025 roku w siedzibie naszej fundacji odbyły się warsztaty poświęcone ochronie socjalnej sportowców wyczynowych w Polsce. Spotkanie zorganizowano w ramach międzynarodowego projektu SOPROS – Assessing, Evaluating and Implementing Athletes’ Social Protection in Olympic Sports, koordynowanego przez German Sport University Cologne.
W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele kluczowych instytucji współtworzących system ochrony socjalnej sportowców w Polsce – m.in. Ministerstwa Sportu i Turystyki, Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, Akademickiego Związku Sportowego, Polskiego Związku Żeglarskiego, Związku Zawodowego Koszykarzy, Fundacji Wybiegaj w Przyszłość, Instytutu Sportu oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Dyskusję moderował dr Paweł Zembura z Institute for Sport Governance.
Status sportowca-stypendysty i wyzwania systemowe
Jednym z głównych tematów rozmów była kwestia statusu sportowca-stypendysty i wynikających z niego konsekwencji dla ochrony socjalnej. Wskazywano, że w Polsce sportowcy wyczynowi funkcjonują w specyficznej sytuacji prawnej – korzystają z wybranych świadczeń (np. świadczenia olimpijskiego, ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) czy stypendiów macierzyńskich), które w pewnym stopniu zastępują regulacje wynikające z Kodeksu pracy.
Część ekspertów podkreślała jednak, że korzystniejsze dla sportowców mogłoby być uznanie ich relacji z państwem lub związkiem sportowym za stosunek pracy, co zapewniłoby im stabilność zatrudnienia, ubezpieczenie chorobowe oraz większe bezpieczeństwo w przypadku kontuzji. Przedstawiciel Państwowej Inspekcji Pracy zaznaczył, że obecnie stypendia mają charakter administracyjny, a nie pracowniczy, co ogranicza możliwość ich formalnego zakwestionowania.
Rola uczelni i kariera dwutorowa
Ważnym punktem dyskusji była również rola uczelni wyższych i organizacji akademickich w systemie wsparcia sportowców. Przedstawiciele Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie zaprezentowali rozwiązania stosowane wobec studentów-sportowców, takie jak stypendia rektora, ulgi w akademikach czy elastyczne plany studiów w ramach programu Narodowa Reprezentacja Akademicka.
Uczestnicy zwracali uwagę na rosnącą otwartość uczelni wobec sportowców, ale też na wyzwania związane z realnym uczestnictwem zawodników w procesie dydaktycznym. Wskazano, że elastyczność w studiowaniu jest kluczowa dla rozwoju kariery dwutorowej, a jej brak może zniechęcać sportowców do kontynuacji edukacji.
Model wojskowy i jego ograniczenia
Jako przykład kompleksowego systemu ochrony socjalnej wskazano Centralny Wojskowy Zespół Sportowy (CWZS), który zapewnia zawodnikom wynagrodzenie, świadczenia emerytalne i zdrowotne. To rozwiązanie postrzegane jest jako atrakcyjne i stabilne – zwłaszcza że ok. 60% sportowców pozostaje w strukturach wojska po zakończeniu kariery. Jednocześnie zwrócono uwagę na ograniczony zasięg CWZS (ok. 220 sportowców) oraz brak transparentnych kryteriów rekrutacji.
Luka między juniorem a seniorem
Jednym z najbardziej problematycznych momentów kariery sportowej okazało się przejście z kategorii juniorskiej do seniorskiej. Sportowcy w tym czasie często tracą część przywilejów (status studenta, ulgi podatkowe), jednocześnie ponosząc większe koszty szkoleniowe. Uczestnicy warsztatów zwracali uwagę na brak mechanizmów „okresu przejściowego”, który pozwalałby młodym zawodnikom utrzymać się w systemie wsparcia w fazie wchodzenia do sportu profesjonalnego.
Reprezentacja zawodników i zarządzanie w sporcie
Podczas spotkania omówiono także kwestię reprezentacji zawodników w związkach sportowych. Wskazano, że w wielu organizacjach sportowych komisje zawodnicze funkcjonują jedynie formalnie, a aktywni sportowcy mają ograniczony wpływ na decyzje dotyczące ich środowiska.
Eksperci postulowali wprowadzenie bardziej demokratycznych mechanizmów wyboru przedstawicieli zawodników oraz zwiększenie przejrzystości procesów decyzyjnych w związkach sportowych. Zwrócono uwagę, że wzmocnienie głosu zawodników może przyczynić się do lepszego dostosowania systemu wsparcia do ich faktycznych potrzeb.
Świadczenia macierzyńskie i rola samorządów
W kontekście ochrony socjalnej sportowców szczególne znaczenie ma kwestia świadczeń związanych z macierzyństwem. Porównano różnice między zapisami ustawowymi a rozwiązaniami wprowadzanymi przez jednostki samorządu terytorialnego – przykładem są tu korzystniejsze stypendia oferowane przez m.st. Warszawę. Dyskutowano o potrzebie ujednolicenia zasad przyznawania świadczeń w skali kraju, zwłaszcza w kontekście nowelizacji Ustawy o Sporcie.
Wspólna odpowiedzialność za system ochrony
Zwieńczeniem dyskusji była refleksja nad finansowaniem ochrony socjalnej sportowców. Wskazano, że większość polskich związków sportowych jest zależna od środków publicznych, co utrudnia im elastyczne wspieranie zawodników. W tym kontekście przypomniano postulaty Manifestu SOPROS, zgodnie z którymi podmioty czerpiące korzyści ekonomiczne z działań sportowców powinny współdzielić odpowiedzialność za ich ochronę socjalną – choć w Polsce dotyczyłoby to głównie wybranych dyscyplin o charakterze zawodowym.
Kolejny krok: opracowanie rekomendacji
Warsztaty w ramach projektu SOPROS stanowiły istotny etap w analizie systemu ochrony socjalnej sportowców w Polsce. Zebrane wnioski i opinie ekspertów posłużą do opracowania praktycznych rekomendacji i narzędzi wdrożeniowych, które będą mogły wspierać instytucje sportowe i decydentów w budowie bardziej spójnego, bezpiecznego i sprawiedliwego systemu.
