Nowy raport SOPROS o ochronie socjalnej wyczynowych sportowców w Europie. Polska wśród analizowanych krajów.
Jak wyglądają świadczenia ochrony socjalnej wyczynowych sportowców w trakcie i po zakończeniu kariery?
Świeżo opublikowany raport ewaluacyjny, powstały w ramach międzynarodowego projektu SOPROS (Assessing, Evaluating, and Implementing Athletes’ Social Protection), odsłania niedostateczne mechanizmy ochrony socjalnej wyczynowych sportowców w dyscyplinach olimpijskich w Europie, w tym z Polski. Czy obecne rozwiązania prawne i instytucjonalne odpowiadają na realne potrzeby tych, którzy poświęcają życie dla sportu?
Europejskie badanie, polska perspektywa
Raport SOPROS pt. „Ochrona socjalna elitarnych sportowców w dyscyplinach olimpijskich w Europie: Ocena stanu obecnego” rzuca światło na często pomijany aspekt życia zawodowego sportowców – ich ochronę socjalną. Dokument przedstawia kompleksową analizę mechanizmów zabezpieczenia społecznego sportowców wyczynowych w pięciu krajach europejskich: Chorwacji, Niemczech, Polsce, Portugalii i Wielkiej Brytanii, koncentrując się na instytucjonalnych, prawnych i ekonomicznych aspektach ochrony socjalnej.
Raport nie tylko identyfikuje kluczowe luki w systemach ochrony, ale także przedstawia niepokojący obraz wyzwań, z jakimi się mierzą zawodnicy zarówno w trakcie kariery, jak i po jej zakończeniu: od niepewności finansowej, przez ograniczone perspektywy zawodowe, po brak stabilnego zabezpieczenia społecznego. Dokument stanowi ważny głos w debacie o konieczności dostosowania polityk publicznych do realiów życia sportowców olimpijskich.
Polska część opracowania, przygotowana przez dr. Pawła Zemburę z Institute for Sport Governance, przedstawia m.in. szczegółową analizę przepisów, ramy instytucjonalne oraz opis dobrych i złych praktyk dotyczących zabezpieczenia społecznego sportowców w naszym kraju.
Od pełnego wsparcia po brak zabezpieczenia – krajobraz socjalny sportu olimpijskiego w Europie
W Europie można znaleźć zarówno inspirujące przykłady skutecznej ochrony socjalnej sportowców, jak i sytuacje, które pokazują, jak wiele jest jeszcze do zrobienia.
W Portugalii wprowadzono rozwiązanie, które w określonych warunkach uznaje sportowców wyczynowych za pracowników. Oznacza to, że mogą oni korzystać z pełni praw pracowniczych, w tym ubezpieczenia zdrowotnego, emerytalnego czy zasiłków w przypadku choroby lub wypadku.
Niemcy z kolei stworzyły rozbudowany system wsparcia, obejmujący nie tylko okres kariery, ale także czas po jej zakończeniu. Programy przekwalifikowania, wsparcie w znalezieniu pracy oraz finansowanie części kosztów przez federacje i państwo sprawiają, że sportowcy mają realną szansę na bezpieczne wejście w nowe życie zawodowe.
Są też przykłady, które pokazują ograniczenia obecnych rozwiązań. W Wielkiej Brytanii brakuje jednolitego systemu – sytuacja sportowca zależy w dużej mierze od dyscypliny i zasobów finansowych danej federacji. W Chorwacji ochrona socjalna jest silnie powiązana z sukcesami sportowymi, co oznacza, że zawodnicy z mniej medalowych dyscyplin praktycznie pozostają bez zabezpieczenia. Te różnice pokazują, że ochrona socjalna w europejskim sporcie wyczynowym wciąż jest mozaiką – w niektórych miejscach z solidnymi fundamentami, w innych z wyraźnymi lukami, które wymagają pilnej uwagi.
Ochrona socjalna sportowców w Polsce – potencjał i bariery
System ochrony socjalnej sportowców olimpijskich w Polsce pozostaje rozproszony i uzależniony od bieżących wyników sportowych. Główna forma wsparcia to stypendia ministerialne, które mają motywować sportowca, ale nie zapewniają mu dostatecznej ochrony. Zakres ochrony i uprawnień sportowców znacznie różni się w zależności od instytucjonalnego powiązania sportowca. Najszerszym i najbardziej usystematyzowanym wsparciem objęci są sportowcy wojskowi (CWZS), ale dostanie się do tego systemu jest dla sportowca niemal nieosiągalne. Taki model sprawia, że ochrona socjalna staje się przywilejem dla wąskiej grupy medalistów, a pozostali funkcjonują bez gwarancji zabezpieczenia na wypadek choroby czy zakończenia kariery.
Choć ostatnie reformy przyniosły pewne usprawnienia — m.in. poszerzenie dostępu do stypendiów ministerialnych oraz wzmocnienie ochrony socjalnej dla zawodniczek w ciąży — wciąż istnieją istotne luki, takie jak: krótkookresowy i doraźny charakter umów stypendialnych, brak objęcia stypendystów ubezpieczeniem chorobowym czy brak zaliczania okresu stypendium na poczet zasiłku związanego z bezrobociem.
O projekcie SOPROS
SOPROS to trzyletni projekt finansowany z programu Erasmus+ Sport, realizowany przez partnerów akademickich i instytucje sportowe z pięciu krajów europejskich, w tym fundację Institute for Sport Governance. Jego celem jest ocena, porównanie i doprowadzenie do dyskusji dt. rozwiązań w zakresie ochrony socjalnej sportowców olimpijskich.
Projekt opiera się na definicjach prawach człowieka i uznaje ochronę socjalną – obejmującą dziesięć podstawowych świadczeń, m.in. ochronę zdrowia, świadczenia chorobowe, wypadkowe, emerytury czy wsparcie w przypadku bezrobocia – za fundamentalne prawo każdego sportowca.
W badaniach uczestniczyli przedstawiciele środowisk sportowych, instytucji publicznych oraz organizacji zawodniczych z Europy.
Sfinansowane ze środków UE. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury (EACEA). Unia Europejska ani EACEA nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
