Wpływ sportu na środowisko i zrównoważony rozwój

Mówi się, że sport i ruch to zdrowie i nie ma w tym stwierdzeniu nic przesadzonego. W końcu wszystko, co nas otacza charakteryzuje się ciągłym ruchem oraz przepływem energii. Najczęściej jednak patrzymy na tę kwestię wyłącznie przez pryzmat ludzki, stawiając człowieka w samym centrum i zapominając przy tym o pozostałych elementach ekosystemu, w którym żyjemy. Skupieni na sportowych emocjach nie zaprzątamy sobie głowy tym, jaki jest wpływ sportu na środowisko i jakie pozostawia w nim ślady.

Stawiamy na zrównoważony rozwój

Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030, która powstała w 2015 roku w znaczący sposób przyczyniła się do uporządkowania myślenia o zrównoważonym rozwoju. W jej ramach sformułowanych zostało 17 celów, do których osiągnięcia należy dążyć, aby zbudować świat, w którym wszyscy jego mieszkańcy cieszą się pokojem i dobrobytem oraz mają możliwość rozwoju. I choć żadna z tych zasad nie odnosi się w sposób całkowicie bezpośredni do sportu to w przypadku wielu z nich można zauważyć korelację i wysnuć wniosek, że sport może okazać się pomocny w realizacji postawionych założeń. Nie od dzisiaj przecież wiadomo, że sport promuje pokój i tolerancję oraz wzmacnia poczucie jedności miedzy ludźmi i uczy szacunku dla innych, co wiąże się ze zrównoważonym rozwojem. Sport walczy z dyskryminacją, niweluje różnice między państwami i integruje społeczeństwa, a ponadto na najbardziej podstawowym poziomie stanowi kluczowy element zdrowego trybu życia.

Sport a działania na rzecz środowiska

Niemożliwym jest jednak traktowanie sportu jako czegoś odrębnego i niemającego wpływu na pozostałe elementy otoczenia, w którym funkcjonujemy. Sport, choć niosący ze sobą wiele korzyści i mogący stać się nośnikiem pozytywnych wartości i przyczynkiem do większych przemian społecznych, jak miało to miejsce choćby w przypadku rugby w Republice Południowej Afryki, która na swój sposób pomogła w zjednoczeniu podzielonego społeczeństwa, to może pozostawiać negatywny ślad na środowisko naturalnym. Z tego powodu jest również odpowiedzialny za wprowadzenie działań mających na celu ochronę przyrody, zarówno w kontekście organizacji dużych wydarzeń sportowych, jak i uprawiania sportu na co dzień.

Do niedawna zasady zrównoważonego rozwoju i aspekty ekologiczne schodziły na dalszy plan przy planowaniu wydarzeń sportowych. Sytuacja jednak ulega zmianie i coraz częściej w obliczu obserwowanych zmian klimatycznych, zarówno w kontekście wielkich imprez sportowych jak i codziennych aktywności fizycznych podkreśla się wagę oraz potrzebę stosowania zasad zrównoważonego rozwoju. Ochrona przyrody i skuteczne przeciwdziałanie negatywnemu wpływowi na środowisko nie może ograniczać się jednak wyłącznie do minimalizowania szkód i naprawiania wyrządzonych zniszczeń. Potencjalny wpływ na środowisko należy wziąć pod uwagę na dużo wcześniejszym etapie planowania. Zwiększona świadomość sprawia, że powstają dokumenty i założenia mające na celu regulację tych kwestii i zminimalizowanie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne przy okazji wydarzeń sportowych choćby takie jak Strategia ESG na Mistrzostwa Europy w piłce nożnej w 2024 roku czy plan dotyczący zrównoważonego rozwoju na Igrzyska Olimpijskie Paryż 2024. Porusza się w nich kwestie środowiskowe i proponuje rozwiązania, które mają na celu organizację wydarzeń bardziej przyjaznych środowisku i w mniejszym stopniu oddziaływujących na lokalne i globalne ekosystemy.

Jakie inne inicjatywy mogą zostać podjęte, aby zmniejszyć negatywne wpływ sportu na środowisko?

• Wykorzystanie istniejącej infrastruktury: komitety organizacyjne wielu dużych wydarzeń sportowych wykorzystują istniejące już obiekty, aby przeprowadzać tam zawody. Przykładem zastosowania takiej praktyki były Igrzyska Olimpijskie 2024 w Paryżu – sportowcy aż w 95% procentach korzystali z infrastruktury już istniejącej lub tymczasowej.
• Wdrażanie nowoczesnych i zielonych technologii: wykorzystanie nowoczesnych technik przyjaznych środowisku takich jak panele słoneczne podczas budowy nowych obiektów lub modernizacji tych istniejących. Wiele stadionów, na których rozgrywano spotkania w ramach Euro 2024 wyposażonych zostało w systemy bazujące na energii odnawialnej, co przekładało się na oszczędniejsze gospodarowanie energią.
• Edukacja i zwiększanie świadomości: projekty edukacyjne czy akcje przeprowadzane przez kluby i organizacje sportowe zwracają uwagę na problem negatywnego wpływu człowieka na środowisko i zwiększają świadomość potrzeby podejmowania działań naprawczych. Promowanie pozytywnych postaw i dobrych wzorców jest jednym z efektów takich działań podejmowanych przez kluby sportowe jak np. udział w akcjach sprzątania okolicy. Wyróżnione przykłady dobrych wzorców znaleźć można choćby w raporcie „Analiza odpowiedzialności klubów PKO BP Ekstraklasy za sezon 2022/2023”.
• Sport a ochrona przyrody: połączenie działań związanych z turystyką czy aktywnością fizyczną z działaniami na rzecz ochrony przyrody pozwalają na skuteczne promowanie i wspieranie dobrych praktyk z dwóch obszarów jednocześnie. Ponadto dochody uzyskiwane z turystyki, np. z biletów wstępu do parków narodowych pozwalają na utrzymanie środków ochrony przyrody. Projekt ECOS N2K, w który zaangażowany jest Institute for Sport Governance, pokazuje, w jaki sposób współpraca na tych dwóch polach może przynieść obopólne korzyści.

Prawo do korzystania z naturalnych dobrodziejstw, w którym żyjemy przysługuje wszystkim, nie można jednak zapominać, że wraz z tym przychodzi wspólna odpowiedzialność za ochronę środowiska i podejmowanie działań mających na celu powstrzymanie przed jego degradacją. Nie musimy rezygnować z wydarzeń sportowych czy uprawiania sportu, musimy jednak pamiętać o wpływie, jaki przy tej okazji wywieramy i czynić starania, aby w możliwie jak największym stopniu go zminimalizować.

Wpływ sportu na środowisko jest naprawdę istotny, dlatego też między innymi na ten temat rozmawiać będziemy podczas Sport Students’ MeetUp 2024, który odbędzie się już 5 października. Otwarta rejestracja dla osób spoza kół naukowych rusza 20 września – nie przegapcie tej wyjątkowej okazji na spotkanie przyszłych liderów polskiego sportu!